1) Πότε ξεκινήσαμε να μιλάμε για γυναικοκτονία;

Η λέξη καθιερώθηκε από την φεμινίστρια κοινωνιολόγο Diana Russell το 1976. Η συγκεκριμένη αφιέρωσε την καριέρα της στο γράψιμο, την έρευνα και την ενημέρωση για την έμφυλη βία και συγκεκριμένα, το φαινόμενο της δολοφονίας των γυναικών λόγω του φύλου τους. Έδωσε τον ορισμό “γυναικοκτονία: η δολοφονία γυναικών από άντρες επειδή είναι γυναίκες”. Ο όρος υιοθετήθηκε με μεγάλη ζέση από τις φεμινίστριες της Λατινικής Αμερικής οι οποίες ήταν οι πρώτες που οργανώθηκαν πολιτικά και μετέτρεψαν τον κοινωνιολογικό όρο σε αίτημα νομικής αναγνώρισης.

2) Δηλαδή τι σημαίνει ν’αναγνωριστεί νομικά; Αφού είναι δολοφονία, τι άλλο μπορεί να γίνει;

Στο ποινικό δίκαιο υπάρχουν παραλλαγές εγκλήματος. Η παιδοκτονία είναι το πιο συνηθισμένο παράδειγμα που δίνουμε σε περίπτωση προνομιούχας παραλλαγής του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας με πρόθεση. Αυτό σημαίνει ότι προβλέπεται μικρότερη ποινή αν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 303 ΠΚ που ορίζει πως “μητέρα που με πρόθεση σκότωσε το παιδί της μετά ή κατά τον τοκετό, αλλά ενώεξακολουθούσε η διατάραξη του οργανισμού της από αυτόν, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη”. Αντιθέτως, όταν μιλάμε για το έγκλημα της ληστείας, θα βρούμε την έννοια της διακεκριμένης ληστείας, δηλαδή, ληστεία με επιβαρυντικούς παράγοντες που αυξάνουν την ποινή. Ένα αίτημα λοιπόν πολλών φεμινιστικών φορέων και ακτιβιστριών είναι η αναβάθμιση του εγκλήματος της γυναικοκτονίας σε περίπτωση διακεκριμένης παραλλαγής του εγκλήματος της ανθρωποκτονίας απο πρόθεση έτσι ώστε η αυξημένη ποινή να συμβάλλει αποτρεπτικά στη δολοφονία γυναικών λόγω φύλου αλλά και να δοθεί έμπρακτα η απαιτούμενη απαξία από το νομοθέτη σε εγκλήματα υποκινούμενα από έμφυλο μίσος.

3) Άρα όταν λέμε νομική αναγνώριση, εννοούμε “ν’αυξηθεί η ποινή”;

Σε πρώτο επίπεδο, ναι. Σε επόμενα, εννοούμε πολλά περισσότερα. Η νομική αναγνώριση της γυναικοκτονίας ως ξεχωριστό έγκλημα, είναι ικανή συνθήκη να επέρθουν σοβαρές κοινωνικές αλλαγές αρχικά επειδή, αν κάτι το βλέπει ο νόμος, οι άνθρωποι είναι εξαναγκασμένοι να μην το αγνοήσουν. Η νομική κατοχύρωση δικαιωμάτων απ’τη μία και προστατευτικών διατάξεων απ’την άλλη ενδυναμώνει τα υποκείμενα που χρειάζονται ενδυνάμωση και έχει πραγματικές και καίριες επιπτώσεις στον ψυχισμό τους. Η νομική αναγνώριση του όρου είναι ένα τεράστιο βήμα για την ορατότητα του φαινομένου της έμφυλης βίας και δίνει ένα όπλο στις δικηγόρους που θα υπερασπιστούν τις οικογένειες των θυμάτων. Το κλίμα στο δικαστήριο και η έκβαση των αποφάσεων θα άλλαζαν πολύ αν είχαμε ξεκαθαρίσει εκ των προτέρων μέσω του νόμου ότι η γυναικοκτονία είναι ενα συγκεκριμένο έγκλημα και δεν προσπαθούσε κάθε δικηγόρος να αποδείξει την έμφυλη βία απ’την αρχή στην ποινική δίκη.

4) Τι μπορώ να κάνω αν θέλω να παρακολουθώ το φαινόμενο των γυναικοκτονιών στην Ελλάδα;

Το femicide.gr είναι ένας εύχρηστος ιστότοπος με ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα για τις γυναικοκτονίες στην Ελλάδα από το 2019 μέχρι το 2021 και συνεχίζουν το 2022. Εδώ θα βρείτε ένα ημερολόγιο στο οποίο είναι σημειωμένες με κόκκινες βούλες όλες οι γυναικοκτονίες του 2021. Μόλις πατήσετε την βούλα, θα δείτε το ονοματεπώνυμο της γυναίκας και μια μικρή περίληψη για την υπόθεσή της.

5) Πόσες γυναικοκτονίες έχουμε τελικά στην Ελλάδα;

Σύμφωνα με τα στοιχεία του femicide.gr είχαμε 17 το 2019, 19 το 2020 και 30 το 2021. Η μέτρηση των γυναικοκτονιών του 2021 είναι σχεδόν διπλάσια απ’αυτή που σημειώνεται συνήθως στα μέσα. Αυτό μάλλον συμβαίνει επειδή η ερευνητική ομάδα του σάιτ ορθώς έχει περιλάβει στην καταμέτρηση τις γυναικοκτονίες ηλικιωμένων γυναικών που αποτυπώθηκαν στα μέσα είτε ως οικογενειακές τραγωδίες, είτε ως δολοφονίες λόγω οίκτου. Συγκεκριμένα, 12 ηλικιωμένες δολοφονήθηκαν το 2021 από γιο, εγγονό ή πρόσωπο του συγγενικού τους κύκλου.

6) Πριν φτάσουμε στη γυναικοκτονία, υπάρχουν άλλοι δείκτες που μας ενδιαφέρουν;

Στην Ελλάδα, το 77% των γυναικοκτονιών πραγματοποιούνται μέσα στο σπίτι της γυναίκας/ζευγαριού και το 2021, 27 από τις 30 γυναικοκτονίες πραγματοποιήθηκαν από συγγενείς ή συντρόφους. Από αυτές, στις 15 περιπτώσεις υπάρχει καταγεγραμμένο ιστορικό βίας και για τις υπόλοιπες 15 δεν έχουμε στοιχεία. Η γυναικοκτονία μπορεί να είναι η κατάληξη της ενδοσυντροφικής βίας. Δεν είναι ξεχωριστό το φαινόμενο της έμφυλης βίας γενικά και ξεχωριστό το ειδικότερο φαινόμενο της γυναικοκτονίας. Είναι στην ίδια πλευρά του νομίσματος με την τελευταία να είναι η πιο απόλυτη έκφραση της πρώτης.

7) Πού βρίσκεται πρακτικά η θεσμοθέτηση του όρου στην Ελλάδα;

Προς το παρόν, απέχουμε πολύ. Μια χώρα που μιλά για υποχρεωτική συνεπιμέλεια δεν έχει την νομοθετική ευφυία να αναγνωρίσει την γυναικοκτονία. Είναι ιδεολογικά αποκλειόμενα καθότι θεσμοθετώντας την υποχρεωτική συνεπιμέλεια, αγνοείς πλήρως την έμφυλη βία που είναι η βάση θεσμοθέτησης του εγκλήματος της γυναικοκτονίας. Πριν τη θεσμοθέτηση, θα χρειαστεί ενδυνάμωση του φεμινιστικού κινήματος, πίεση στα νομοθετικά όργανα, ύπαρξη πολιτικών που θα ενδιαφερθούν για το ζήτημα και θα πιέσουν κι αυτές. Απέχουμε αλλά θα φτάσουμε.

To σκίτσο εξωφύλλου παραχώρησε η Missy Merida στη Womanlandia.

Θα βρείτε περισσότερα στο instagram της, εδώ. 

6

Error happened.