Μητροπολίτης Κοζάνης: “Εσείς οι γυναίκες δεν μπορείτε να κλείσετε τα στόματά σας; Πώς τις αντέχετε;”

Κωνσταντίνος Τζούμας: «Έχει ένα δίκιο ο μητροπολίτης Κοζάνης όσον αφορά τις φλύαρες γυναίκες. Μιλάνε πολύ σε σημείο που εκνευρίζεσαι. Πιστεύω ότι οι γυναικοκτονίες στην Ελλάδα οφείλονται σε ένα βαθμό στη φλυαρία των γυναικών. Μιλάνε ακατάπαυστα. Θα μου πεις τώρα, δεν μπορεί να γενικεύεις. Είναι αφόρητο πάντως».

H Lee Lozano είναι μία γνωστή άγνωστη Αμερικανίδα καλλιτέχνιδα. Γεννήθηκε το 1930 και λίγο θα ενδιέφερε σήμερα αν δεν είχε σκεφτεί το “Boycott Piece”, ένα έργο που ξεκίνησε το 1971. Το έργο περιελάμβανε το να σταματήσει να μιλά, να αλληλεπιδρά, να επικοινωνεί με οποιονδήποτε τρόπο με γυναίκες. Ο στόχος ήταν να διαγράψει τις γυναίκες για ένα μήνα, θεωρητικά με στόχο, μέσω της αποβολής από την καθημερινότητα, να μπορέσει να βελτιώσει την σχέση της μαζί τους. 

Προφανώς μια απάντηση στην σκέψη αυτή είναι “wtf”. Όπως όλα τα πράγματα σ’αυτή τη ζωή, έτσι κι αυτό το έργο-πείραμα έχει μια λογική από πίσω αν το εντάξεις σε ακαδημαϊκό πλαίσιο και η λογική αυτή είναι ότι σ’έναν πατριαρχικό κόσμο εντός του οποίου οι γυναίκες δεν είναι αυθύπαρκτες, με το να τις διαγράψεις αναγνωρίζεις την ύπαρξή τους. Ή με το να τις διαγράψεις τις καταλαβαίνεις. Έχω διαβάσει ενδιαφέρουσες ερμηνείες και ειλικρινά πιστεύω ότι δεν καμιά απ’αυτές δεν έχει σχέση με την ίδια τη Lozano.

Η Lozano, που λέτε, ξεκίνησε για ένα μήνα το πείραμα και η όλη φάση κράτησε 27 χρόνια. Έκοψε κάθε επαφή με γυναίκες για 27 χρόνια. Όχι μόνο φίλες, συγγενείς, συνεργάτιδες. Δεν μιλούσε σε πωλήτριες, σερβιτόρες, υπαλλήλους, καταλαβαίνετε. Δεν αλληλεπιδρούσε με γυναίκες. Τελεία. 

Αυτό από μόνο του δεν λέει πολλά για το σήμερα και τους Μητροπολίτες Κοζάνης αυτού του κόσμου, λέει όμως η ερώτηση που μου έκανε μια φίλη σχετικά με το ζήτημα.

Φίλη (που σκέφτεται πριν μιλήσει): Πιστεύεις ότι η Lozano θα μπορούσε να κάνει το ίδιο με τους άντρες; Να τους διαγράψει;

Εγώ (που δεν σκέφτομαι πριν μιλήσω): Φυσικά. Μη σου πω ότι θα είχε ενδιαφέρον σήμερα να επιχειρηθεί το ίδιο ακριβώς και να γίνει μετά ανάλυση σχετικά με το ποιο απ’τα δύο έχει μεγαλύτερη επίδραση σε σχέση με την αναγνώριση της πατριαρχίας.

Φίλη: Εγώ δε νομίζω ότι θα μπορούσε να γίνει.

Εγώ: Φυσικά και θα μπορούσε γιατί (μπλα μπλα)

Φίλη: Δεν γίνεται να διαγράψεις τους άντρες γιατί είναι μονίμως σε θέσεις εξουσίας. Δεν γίνεται να μη μιλάς σε ταξιτζή, γιατρό, υπάλληλο, χειρούργο, αφεντικό, συνεργάτη, άντρα που σου παίρνει συνέντευξη για δουλειά. Η Lozano διέγραψε τις γυναίκες και μπόρεσε να το κάνει για τόσα χρόνια επειδή δεν βρίσκονται σε θέσεις εξουσίας και αν βρίσκονται κάπου, μπορείς να βρεις σίγουρα υπηρεσία ή μέρος που έχει άντρα στην ίδια θέση. 

Αφότου το εξήγησε ώστε ν’αρχίσω κι εγώ να σκέφτομαι, διαπίστωσα ότι προφανώς έχει δίκιο. 

Μπορείς να αγνοήσεις τις γυναίκες και να ζήσεις. Αυτή η ιδέα, αυτό το σύμβολο, της ανύπαρκτης γυναίκας, της γυναίκας που δεν κάνει θόρυβο, της γυναίκας που δεν μιλάει, που δεν πρέπει να μιλάει, της γυναίκας που δεν της απευθύνονται, της γυναίκας που δεν κοιτάνε καν είναι παρούσα παντού, σε κουλτούρες. Ενίοτε λέμε “στην κουλτούρα” για να προσδιορίσουμε μια κοινώς βιωμένη εμπειρία. Αυτή η ιδέα δεν είναι “στην κουλτούρα”, πχ στην δυτική ή τη βαλκανική ή την ελληνική. Είναι σε κουλτούρες, έχω διαβάσει για τη σιωπηλή γυναίκα, τη γυναίκα χωρίς γλώσσα, τη μουγκή γυναίκα σε ανατολική, κινέζικη, γιαπωνέζικη, αμερικάνικη, δυτική γενικά και χωρών της Ευρώπης ειδικά. 

Άσχετα του τι ήθελε να κάνει η Lozano (που όπως είπαμε είναι άσχετο), βλέπω στο πείραμά της (και το σχετικό στην τέχνη αυτής της μορφής είναι το βλέπει κάθεμιά από μας) μια αναγνώριση του φαινομένου αυτού. Μια αναγνώριση του ότι η πατριαρχία λέει στις γυναίκες να το βουλώσουν. Το αναγνωρίζει με το να δείξει ότι οι γυναίκες έχουν τόσο λίγη εξουσία που μπορείς να τις διαγράψεις και να ζήσεις. Να τις πετάξεις απ΄τη ζωή σου και να μην σ’ενοχλήσουν με τη βαβούρα τους. 

Διαβάζω τη φασαρία που γίνεται παντού με τον μητροπολίτη και τον Τζούμα και σκέφτομαι ότι οι δηλώσεις αυτές από άντρες, από έναν άντρα με δημόσιο λόγο και έναν άντρα με θρησκευτική εξουσία δεν είναι ούτε αιρετικές, ούτε σοκαριστικές. Είναι τόσο μπανάλ. Είναι τόσο συνηθισμένος, καθημερινός πατριαρχικός λόγος.

Οι γυναίκες πρέπει να μην μιλάνε. Πρέπει επίσης να μην αρθρώνουν δημόσιο λόγο. Αυτό το πράγμα που συμβολικά έχει αποτελέσει αντικείμενο συγγραφικής και γενικά καλλιτεχνικής αφορμής, είναι εξαιρετικά χειροπιαστό στην καθημερινότητα. Το βλέπουμε στα πανεπιστήμια που οι φοιτήτριες διστάζουν να σηκώσουν το χέρι τους, το βλέπουμε στην πολιτική που οι γυναίκες είναι άφαντες κι όταν φαίνονται τις περνάμε από κόσκινο, το βλέπουμε εδώ μέσα που ένα σωρό φορές στα σχόλια έχουν εκφρασθεί συναισθήματα κατωτερότητας από επαγγελματίες που δε νιώθουν αρκετά σίγουρες για να μιλήσουν. Το βλέπουμε και σε φαινόμενα όπως το οργασμικό κενό που η ατάκα-έμπλαστρο είναι το “επικοινώνησε μαζί του”, δηλαδή, πιάσε χώρο, ηχητικά, βγάλε λέξεις απ’το στόμα σου. Το βλέπουμε στο “βγάλε το σκασμό μωρή” και στο “βούλωστο” σαν ατάκες που αυτόματα φανταζόμαστε να έχουν αποδέκτριες κι όχι αποδέκτες. Και, σε άλλα νέα, μια άλλη μορφή σιωπής, επιθετική αυτή τη φορά τη βλέπουμε και στο περιβόητο “silent treatment”, την πρακτική του να αγνοείς τη σύντροφό σου και ν’αρνείσαι να επικοινωνήσεις μαζί της μέχρι να φερθεί όπως θες. 

Ο μητροπολίτης και ο Τζούμας το γνωρίζουν αυτό. Όχι με όρους κριτικής, λογοτεχνίας, συμβολισμού αλλά ξέρουν ότι μπορούν να πουν σε μια γυναίκα να το βουλώσει. 

Σκέφτομαι συνέχεια τη συζήτηση με τη φίλη μου. Κάθε φορά που έρχομαι σ’επαφή με άντρα που έχει εξουσία, κάθε φορά που βλέπω μηχανοδηγό, φωτογραφίες από πορεία, πάνελ στην τηλεόραση, φωτογραφίες από τη Βουλή, λίστες επιτυχημένων επαγγελματιών στο χώρο των επιχειρήσεων, κάθε φορά βρίσκομαι μπροστά στην άβολη συνειδητοποίηση του τι σημαίνει εξουσία. Στην εξουσία, μια διάσταση είναι η έκφραση. Είναι το να μιλάς και να σε ακούν. Το να υπάρχεις και να σε βλέπουν.

Κατ’επέκταση. Στο ζήτημα που απασχολεί τους μητροπολίτες του κόσμου αυτού, δηλαδή του πώς οι γυναίκες θα βγάλουμε το σκασμό, η απάντηση που βλέπω ότι πρέπει να δώσουμε είναι αυτή: το να απενοχοποιήσουμε την φλυαρία. Να απενοχοποιήσουμε το να είμαστε γλωσσοκοπάνες. Να αποκτήσουμε θράσος. Να λέμε την άποψάρα μας. 

Σε επίπεδο “αξιών”, ας πούμε, κανείς δεν συμπαθεί έναν φαφλατά που μιλάει με ύφος αυθεντίας. Ωστόσο, βλέπω τόσο λίγες γυναίκες σε χώρους εξουσίας να μιλούν με αυτοπεποίθηση για τον εαυτό τους, που στη φάση της ιστορίας που βρισκόμαστε, θα μου άρεσε πολύ να δω απενοχοποιημένες πολυλογούδες με θράσος να σπάνε τ’αφτιά των “ολιγόλογων αντρών που σκέπτονται και στοχάζονται” μέχρι το πατριαρχικό σύστημα να σπάσει και να ματώσει. 

31

3

6

1

Error happened.